Hướng dẫn chi tiết Cách để Tương tác với người khuyết tật

Đa số người khuyết tật thích đặt “nhân xưng” lên trước, tức là đặt tên hoặc nhân xưng lên trước khuyết tật của họ. Ví dụ, bạn nên nói như sau “em gái anh ấy, người mắc hội chứng đao” thay vì nói “em gái bị đao của anh ấy”.

Thêm một vài ví dụ đặt nhân xưng lên trước: “A bị liệt não”, “T nhìn không tốt lắm” hay “B sử dụng xe lăn”, thay vì nói rằng ai đó “bị khuyết tật/tàn tật về thể chất/tinh thần” (những cụm từ này tỏ ý coi thường) bạn có thể nói “cô gái khiếm thị” hoặc “cô gái ngồi trên xe lăn”. Bạn nên tránh sử dụng những cụm từ thông tục nếu có thể. Mặc dù có những người thấy không thoải mái với từ “khuyết tật” thì nhiều người khác lại dùng từ này để miêu tả bản thân họ vì họ cảm thấy mình không tồn tại nếu coi đây là một “từ không hay”, và sự khuyết tật cũng là một phần con người họ. Nếu họ coi bản thân là “người khuyết tật”, hãy hỏi họ xem có cảm thấy thoải mái khi bị gọi thế hay tại sao lại miêu tả bản thân mình như thế. Điều này giúp bạn biết được quan điểm của họ.

Bạn cần chú ý cách gọi giữa nhiều người hay nhóm người. Đặc biệt, nhiều người khiếm thính, khiếm thị và tự kỷ không thích đặt nhân xưng lên trước, họ muốn đặt “nhận dạng lên đầu” (chẳng hạn, “A là người tự kỷ”). Một ví dụ khác, đối với người khiếm thính ta hay dùng cụm từ khiếm thính hoặc khả năng nghe không tốt để miêu tả khuyết tật của họ, tuy nhiên cụm từ Khiếm thính (viết hoa chữ cái đầu) dùng để chỉ cộng đồng hay một người trong cộng đồng đó. Nếu vẫn nghi ngờ, bạn chỉ cần lịch sự hỏi người đó cách xưng hô.

Bạn có thể nói chậm lại đối với người có khả năng nghe kém hoặc khuyết tật về nhận thức. Tương tự, bạn có thể nói to hơn bình thường với người khiếm thính để họ có thể nghe được bạn nói gì. Thường thì họ sẽ nhắc bạn nếu bạn nói quá nhỏ. Bạn có thể hỏi họ xem mình nói có nhanh quá không, có cần nói chậm lại hay rõ ràng hơn không.

Đừng nghĩ rằng bạn phải đơn giản hóa từ vựng khi nói chuyện. Bạn chỉ sử dụng ngôn ngữ đơn giản nếu nói chuyện với người khuyết tật trí tuệ hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp. Làm trở ngại đối phương không được coi là hành động lịch sự và không giống nói chuyện với người không thể theo kịp những gì bạn nói. Tuy nhiên nếu thấy phân vân, bạn hãy nói chuyện bình thường và xem họ có nhu cầu như thế nào về ngôn ngữ.

Khi giới thiệu một người khuyết tật, bạn không nhất thiết phải giới thiệu khuyết tật của họ. Bạn chỉ cần nói “đây là đồng nghiệp của tôi, chị A” không cần nói rằng “đây là đồng nghiệp của tôi, chị A, chị ấy là người khiếm thính.”

Nếu bạn sử dụng một cụm từ thông thường như “Tôi phải chạy đây!” với người ngồi xe lăn, đừng xin lỗi. Những cụm từ kiểu này không làm họ tổn thương, nhưng nói xin lỗi tức là bạn tập trung chú ý vào khuyết tật của họ.

Ngay cả khi người đó không có ngôn ngữ cơ thể cho biết là họ đang lắng nghe (ví dụ người tự kỷ không nhìn thẳng vào bạn), bạn đừng vội kết luận rằng họ không nghe thấy bạn nói gì. Hãy cứ nói chuyện với họ.

Một người mắc chứng nói khó có thể khiến người khác khó hiểu khi nói chuyện. Bạn không nên thúc giục họ nói nhanh hơn và nên đề nghị họ nói lại nếu cần.

Nhiều người mất nhiều thời gian để xử lý cuộc hội thoại hay chuyển suy nghĩ thành lời nói (bất kể khả năng trí tuệ thế nào). Vậy nên cuộc trò chuyện có ngắt nghỉ hơi dài cũng là điều bình thường.

Tỏ vẻ hiểu về khuyết tật của người khác chính là xúc phạm; tốt hơn là bạn nên hỏi thay vì tự suy diễn.

Hình thành thói quen tốt như đối xử tử tế và chu đáo với mọi người, bạn không thể hiểu tình thế của họ chỉ qua vẻ bề ngoài.

Một số khuyết tật thay đổi ngày qua ngày: nhiều người hôm qua vẫn cần ngồi xe lăn nhưng hôm nay chỉ cần chống nạng. Điều này không có nghĩa là họ đang giả vờ hay “đang khỏe lên”, chỉ là họ cũng có những ngày vui và ngày buồn như bao người khác.